Gusinje i Plav

PROBLEMI SA PRIZNAVANJEM FAKULTETSKIH DIPLOMA STECENIH U NEPOSREDNOM OKRUŽENJU

Postoje li akademski gradani drugog reda

Piše: Aleksandar Saša Zekovic

Grupa nevladinih organizacija posvecena zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda uputila je Univerzitetu Crne Gore prijedlog teksta Temeljnih nacela i principa o priznavanju fakultetskih diploma stecenih na univerzitetima u neposrednom okruženju. Crna Gora mora uložiti znacajnije napore u pravcu stvaranja procesa brze, pravedne i nediskriminatorne nostrifikacije diploma.

U Crnoj Gori vec godinama je prisutan problem priznavanja diploma stecenih u Republici Albaniji koji posebno pogada pripadnike autohtone albanske nacionalne manjine koji su se odlucili za školovanje u svojoj maticnoj zemlji prije svega iz razloga što kod nas još uvijek nije razvijeno visoko obrazovanje na jezicima nacionalnih i etnickih grupa.
Mladi crnogorski državljani koji su diplomirali na univerzitetima u Skadru i Tirani nijesu zadovoljni postojecom dinamikom i kvalitetom procesa nostrifikacije svojih diploma. Osim toga što postupak ocjene kvalifikacije odnosno pristupa crnogorskom sistemu visokog obrazovanja traje relativno dugo, isti ima krajnje negativan ishod po podnosioce molbi zbog postavljanja neprimjerenih uslova koji su cesto, zbog nametanja obaveze polaganja velikog broja ispita, ravni završetku još jednih osnovnih studija. Osim toga problem se prenosi i na nemogucnost prijave stecene visokoškolske kvalifikacije na tržištu rada što odugovlaci ukljucenje ovih mladih ljudi u profesionalni život. Istražujuci ovaj problem sreo sam se nekima od njih koji su danas nezapošljeni, rade u struci na odredeno vrijeme iskljucivo zbog nedostatka kadra ili su zapošljeni kao konobari. Ovaj problem je neke od njih nacerao da napušte Crnu Goru i zapošljenje pronadu nede drugo. Znacajan broj naših gradana, nakon odugovlacenja nostrifikacije ili odredivanja neprimjerenih uslova za njeno izvršenje, proces priznavanja diplome i zvanja je zapoceo ili pak vec okoncao na beogradskom univerzitetu koji se, po ovom pitanju, pokazao fleksibilniji i pravedniji od crnogorskog. Stice se utisak da je crnogorski univerzitet podnošenje molbi za priznavanje diploma stecenih u inostranstvu docekao nespremno. Fakultetski zvanicnici, prema izjavama mojih sagovornika, cesto su na podnijete zahtjeve odgovarali "da ne znaju što da rade" i izražavali svoje cudenje zašto su ta lica odabrala baš univerzitete u Albaniji za svoje studije izgleda zanemarajuci cinjenicu da je najdjelotvornije obrazovati se na onom jeziku koji se najbolje i razumije. Svakako da je to maternji jezik.

Anton Ljajcaj matematiku je diplomirao na Univerzitetu u Skadru. Godinu dana po podnijetom zahtjevu za nostrifikaciju diplome, PMF u Podgorici mu je odredio uslov da položi razliku od osam ispita koji se inace nalaze na spisku uredno položenih u Skadru. Arben Zadrima Fakultet prirodnih nauka odsjek bilogija i hemija završio je 2000 u Skadru. Od PMF-a u Podgorici, kojem je podnio urednu dokumentaciju za priznavanje diplome, do danas nije primio odgovor.

Senad Giljaj, novinar redakcije na albanskom jeziku Radija Crne Gore, za vrijeme trajanja nostrifikacije svoje diplome radio je kao konobar.Svoju diplomu nostrifikovao je u Beogradu bez obaveze polaganja razlike ispita.

Albertu Zadrimi, koji je u Skadru diplomirao na odsjeku istorija i geografija, školske 2002/2003 pošlo je za rukom da se zaposli na odredeno vrijeme u osnovnoj školi u Ulcinju takode zbog nedostatka kadra.Ulcinjanin Nedžad Avdiju diplomirao je geografiju.Od 1997 godine bez uspjeha traži zapošljenje.Danas je na postdiplomskim studijama u Tirani.

Mladi ucitelj Leon Đokaj cekao je skoro godinu dana na odgovor nadležne komisije Filozofskog fakulteta u Nikšicu na zahtjev za nostrifikaciju diplome, stecene u albanskom obrazovnom sistemu.Odredena mu je obaveza polaganja velike ispitne razlike.Slican problem imaju i ucitelji iz Vladimira Mustafa Barlovic i Dritan Kurti koji dobiju priliku za radno angažovanje ukoliko se niko drugi ne javi na raspisani konkurs. Na jednoj tribini održanoj u ucinjskoj opštini, odgovarajuci na pitanja mještana, predsjednik Vujanovic je rješavanje problema priznavanja diploma prepoznao kao prioritet crnogorske vlasti.

Profesori razredne nastave susrijecu se, izmedu ostalog, i sa obavezom polaganja nekoliko predmeta iz službenog jezika, istorije i crnogorske književnosti.Vjerovatno obaveza ne bi bila neobicna ukoliko se ne bi znalo da Crna Gora, bezuslovno, priznaje diplome stecene na Kosovu, u tzv. UNMIK obrazovnom sistemu u kojem se ne izucavaju pomenuti predmeti.Mlade ucitelje cudi zašto je za njih, nakon okoncane nostrifikacije diplome u Crnoj Gori, rezervisan iskljucivo rad sa albanskom decom.Cini se da imaju puno pravo da im, nakon položene velike ispitne razlike na crnogorskom odnosno srpskom jeziku, ravne završetku još jednog fakulteta, bude bez ogranicenja otvorena crnogorska školska mreža.Opravdanje da im crnogorski odnosno srpski jezik nije maternji nema utemeljenja.

O problemu priznavanja diploma sa albanskih univerziteta diskutovano je i na sjednici Komisije za izradu radne verzije Zakona o ostvarivanju prava nacionalnih i etnickih manjina sredinom januara 2004 godine.Clanovi Komisije uvažavajuci ozbiljnost problema i evidentan nedostatak prosvjetnog kadra predvideli su u clanu 20. radne verzije da "radi djelotvornog ucešca nacionalnih manjina Republika pospješuje medunarodnu obrazovnu naucnu i tehnicku saradnju, u cilju omogucavanja pripadnicima nacionalnih manjina da studiraju u inostranstvu na maternjem jeziku i da se tako stecene diplome priznaju u skladu sa zakonom ali i ratifikovanim medunarodnim i bilateralnim sporazumima" što bi moglo predstavljati jedan od realnih i efikasnijih nacina rješavanja problema. Ministarstvo za nacionalne i etnicke manjine treba vec sada inicirati kod Vlade ili Savjeta ministara državne zajednice zakljucenje sporazuma sa Republikom Albanijom o medusobnom priznavanju fakultetskih diploma bez nostrifikacije. Mišljenja sam da bi u crnogorskom interesu bilo i jednostrano priznavanje svih diploma s'obzirom na važnost i posljedice problema i potrebu da se mladi strucnjaci vracu domovini. Podsjecam da je nostrifikacija diploma ušla u set prihvacenih zakljucaka sa treceg okruglog stola posvecenog muduetnickim odnosima u Crnoj Gori kao i da je krajem prošle godine vlada najavila donošenje Pravilnika o postupku i nacinu nostrifikacije, odnosno ekvivalencije inostranih svjedocanstava.

Vodeci se iskustvima Savjeta Evrope i UNESCO-a u oblasti akademskog priznavanja i koristeci svoje bogato iskustvo i znacajne rezultate postignute na polju reforme obrazovanja i regionalne saradnje, Crna Gora ima kapaciteta i potrebe da inicira i predvodi donošenje regionalne konvencije o priznavanju diploma i zvanja u oblasti visokog obrazovanja koja bi ukljucila sve države regiona i posebno Albaniju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu kao maticne zemlje odnosno zemlje maticnih naroda svojih nacionalnih manjina.

Pitanjima nostrifikacije diploma i priznavanja zvanja stecenih u našem susjedstvu kao znacajnim aktivnostima u promovisanju regionalne "akademske mobilnosti" bave se Bolonjski i Lisabonski proces na kojima je utemeljena najnovija reforma visokog obrazovanja u Crnoj Gori. Shodno tome problem nostrifikacije diploma u skoroj buducnosti ne bi trebao da postoji. Uvodenjem ECTS-a (European Credit Transfer System) uz stecene diplome izdaje se i njen suplement odnosno dodatak radi detaljnijeg uvida u nivo, prirodu, sadržaj, sistem i pravila studiranja kao i postignute rezultate tokom studija lica kome je diploma izdata. To bi trebalo da olakša procjenu stecene kvalifikacije i prihvatanje diplome,kao svoje, ucini jednostavnim.

Lisabonska Konvencija o priznavanju kvalifikacija iz oblasti visokog obrazovanja u regionu Evrope iz 1997 predvida da prilikom nostrifikacije nece biti nikakve diskriminacije po osnovu rase, boje kože, hendikepiranosti, jezika, vjeroispovijesti, politickog ili drugog uvjerenja, nacionalnog, etnickog ili društvenog porijekla i pripadnosti nacionalnoj manjini, kao i da ne treba uzimati u obzir one prilike "koje nijesu mjerodavne za kvalifikaciju cije se priznavanje traži". Da bi obezbijedila ovo pravo, država je dužna da pripremi odgovarajuce propise o ocjenjivanju molbe za priznavanje kvalifikacija iskljucivo na osnovu stecenih znanja i sposobnosti. Procedure i kriterijumi koji se koriste pri priznavanju kvalifikacija moraju biti "transparentni, koherentni i pouzdani".

Clan IV-1 Konvencije predvida priznanje kvalifikacije dobijene u drugim zemljama takode potpisnicama osim ako se "ne utvrdi da postoji suštinska razlika izmedu opštih uslova pristupa u zemlji u kojoj je stecena kvalifikacija i u zemlji u kojoj se traži njeno priznavanje".

Clan IV-5 kaže "Tamo de sertifikati o završenoj školi, u zemlji potpisnici u kojoj su steceni, obezbeduju pristup visokom školstvu samo u kombinaciji sa dodatnim kvalifikacionim ispitima kao preduslovima za pristup, druge potpisnice mogu taj pristup usloviti istim tim zahtjevima ili ponuditi alternativu u okviru svojih obrazovnih sistema, kako bi se zadovoljili ti dodatni uslovi" Svaka je država potpisnica dužna da pruži obavještenje jednom od tijela kod kojih je Konvencija deponovana da ce iskoristiti mogucnosti iz clana IV-5 navodeci ime zemlje potpisnice u pogledu koje namjerava da to ucini kao i pruži odgovarajuce objašnjenje.
Bez kršenja odredaba drugih clanova Konvencija predvida mogucnost uslovljanja priznavanja sa prethodnom provjerom dovoljnog poznavanja zvanicnog jezika što za mlade Albance ne bi predstavljao problem s'obzirom da su ga kontinuirano izucavali tokom osnovnog i srednjeg obrazovanja.

Prema Konvenciji priznavanje kvalifikacije visokog obrazovanja u zemljama potpisnicama znaci pristup daljim studijama ukljucujuci i doktorat, korišcenje akademske titule i olakšavanje pristupa tržištu rada. Human Rights Grupa (Gradanska kuca, Bokeljski centar za toleranciju, HLCM, Ženski medijski centar, Evropski centar za prava manjina, Parlament mladih, HNVM i SKC) vodeci se regionalnim i prvenstveno iskustvima BiH, uputila je rektoru i Senatu Univerziteta prijedlog teksta Temeljnih nacela i principa o priznavanju diploma stecenih u inostranstvu u kojim se istice neophodnost da Univerzitet Crne Gore (UCG) omoguci da veliki broj mladih ljudi koji sticu znanja i iskustva van RCG na efikasniji, fleksibilniji, jednostavniji i pravedniji nacin izvrši priznavanje svojih diploma i pozove svoje jedinice i mjerodavno Ministarstvo da doprinesu lakšem postupku priznavanja diploma i na taj nacin bržem zapošljavanju, licnom razvoju i napredku i opredjeljenju mladih ljudi da ostanu da žive, rade i stvaraju u svojoj domovini RCG. Takode UCG vodeci racuna o standardima i kvalitetu mora uvažiti i doprinijeti unaprijedenju prililika u kojima se nalaze crnogorski državljani koji su visoko obrazovanje stekli na svom maternjem jeziku i inicirati donošenje novog i fleksibilnijeg zakona koji reguliše materiju priznavanja diploma.

Autor je istraživac kršenja ljudskih prava i konsultant CRNVO-a

Urednici

Saradnici